Những căn nhà rất tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường.

5. Nhà đất (Earth house)

Những căn nhà ngày nay được làm bằng kính và thép, tuy nhiên chúng hoàn toàn có thể được kết cấu bởi những vật liệu cổ xưa. Kĩ thuật xây dựng cổ đại là điều mà các kiến trúc sư và kĩ sư hướng sự quan tâm đến.

Nếu tưởng tượng về một loại vật liệu xây dựng thần kì thì nó sẽ là loại siêu rẻ hay thậm chí miễn phí, nó có mặt khắp mọi nơi trên thế giới, nó đủ chắc chắn để dựng những căn nhà đảm bảo an toàn cho chúng ta dưới mọi điều kiện thời tiết và không quá tốn kém để giữ ấm và làm mát. Loại vật liệu này dễ thi công đến mức các công nhân chỉ cần học các kĩ năng xây dựng cần thiết trong vài giờ.

Những vật liệu kì diệu này không chỉ rẻ như đất mà nó còn đáng để các kiến trúc sư, kĩ sư và nhà thiết kế quan tâm. Công trình vĩ đại Vạn Lí Trường Thành của Trung Quốc sẽ cho chúng ta thấy sự bền chắc của loại vật liệu này. Không những thế, mối quan ngại của chúng ta đối với vấn đề môi trường và tiết kiệm năng lượng đã khiến loại vật liệu cổ xưa lại trở thành giải pháp xây dựng hiện nay.

Vậy những căn nhà đất trông như thế nào, nó có thể giống với những căn nhà 400 tuổi ở thị trấn Taos hoặc cũng có thể có những kiểu dáng mới đầy bất ngờ.

Một căn nhà đất có thể được làm từ nhiều cách khác nhau, có thể từ gạch sống (Adobe) đất nén (Rammed earth), đất trộn rơm (Cob) hoặc từ những bó rơm xếp lớp (Straw Bale).

* Adobe và nhà Pueblo style (nhà xây từ gạch không nung)

Những ngôi nhà kiểu Adobe house.

Gạch không nung (gạch sống) được dùng phổ biến ở Tây Nam Mĩ và những quốc gia nói tiếng Tây Ban Nha. Mặc dù từ Adobe thường được dùng để mô tả một kiểu kiến trúc nhưng thực ra nó chỉ từ một loại vật liệu xây dựng.

Gạch sống là một khối rắn chắc được làm từ đất, đất sét và rơm. Tuy nhiên, phương pháp xây dựng và cấu tạo của gạch sống đa dạng, tùy thuộc vào khí hậu và tập quán địa phương. Đôi khi nhựa đường được thêm vào vật liệu để giúp chống nước. Có khi hỗn hợp xi măng làm bằng đá vôi, đất sét (Portland cement) và vôi sống cũng được thêm vào nhưng như vậy vật liệu sẽ mắc hơn. Một số nơi ở Mĩ La Tinh, nước ép xương rồng lên men được dùng để chống thấm.

Từ thời cổ đại, người bản địa Mĩ Pueblo Indian đã xây dựng những căn nhà Adobe rộng dành cho nhiều gia đình sống chung mà người Tây Ban Nha thường gọi là Pueblos. Vào khoảng thế kỉ XVII, XVIII người Tây Ban Nha đã tự làm kiểu nhà này nhưng họ đã thay đổi một chút phong cách. Họ phơi khô gạch sống dưới mặt trời để hình thành những khối xây dựng. Sau đó chất gạch thành hàng và phủ lên gạch sống một lớp bùn bảo vệ.

Nhà theo phong cách người bản địa Mĩ (Pueblo style house) có đặc điểm là những bức tường chắc nặng, cạnh tròn được làm bằng gạch sống. Nền nhà bằng gạch, gỗ hoặc đá phiến. Nhà có độ cao theo từng bậc, kết cấu mái bằng và phần mái này được hỗ trợ bằng những thanh gỗ được bắt xuyên tường. Dáng vẻ căn nhà hòa hợp với những lan can thành tròn nhô ra từ tường và những cửa sổ đơn giản sẫm màu. Cửa chính nhà để mở và nhà còn có những hốc được đục vào trong tường để trưng bày các biểu tượng tôn giáo.

Kiểu nhà này trở nên phổ biến từ đầu những năm 1900, chủ yếu ở California và Tây Nam Mĩ. Trong suốt thập niên 20, người tiên phong trong lĩnh vực hàng không là Glenn Curtiss và đồng sự James Bright đã giới thiệu phiên bản kiến trúc nhà Pueblo đến Florida, bây giờ là Miami Springs. Tại đây, Curtiss và Bright đã xây dựng nhưng ngôi nhà với tường dày liền khối làm từ gỗ hoặc khối bê tông.

Nhà Pueblo hiện đại ngày nay thường được làm bằng bê tông hoặc các vật liệu khác như gạch sống, vữa, hồ hoặc thạch cao.

* Rammed Earth (nhà từ đất nén khối)

Nhà kiểu Rammed Earth.

Cấu trúc nhà Rammed Earth cũng giống nhà Adobe, cả hai đều dùng đất trộn với vật liệu chống thấm. Tuy nhiên, dù có phụ gia chống thấm nhưng nhà Adobe đòi hỏi khí hậu khô để gạch đủ cứng mới có thể xây tường được. Ở những vùng ẩm ướt trên thế giới, những chủ thầu xây dựng đã phát triển kiến trúc Rammed earth với những khối xây dựng từ đất và xi măng.


Những công trình Rammed earth không chỉ thân thiện với môi trường mà còn chống lửa, chống mối mọt. Một vài nhà thiết kế hiện đại cho rằng những bức tường bằng đất dày tạo nên cảm giác về sự vững chắc và an toàn.

Ở nhiều nơi trên thế giới, các khái niệm Pisé, Jacal, Barjareque cũng được dùng để mô tả cấu trúc nhà đất tương tự rammed earth.

* Cob house ( nhà từ bùn và rơm)

Nhà kiểu Cob house.

Trong tiếng Anh cổ, cob có nghĩa gốc chỉ những khối được làm tròn. Cob house được làm từ loại đất gần giống đất sét, cát và rơm. Không giống Adobe house và cấu trúc nhà Straw Bale, Cob house không dùng gạch hay các khối vật liệu khác, thay vì bề mặt tường được mài nhẵn hoặc uốn lượn. Cob house có thể có bức tường nghiêng dốc, cổng vòm và nhiều hốc tường.

Cob house là một trong những kiến trúc nhà đất bền chắc nhất vì hỗn hợp bùn có dạng tổ ong và xốp nên có thể chịu được thời kì mưa kéo dài mà không bị suy yếu. Thạch cao được làm từ vôi sống và cát có thể được sử dụng như một bức tường ngoài chắn gió.

Cob house đặc biệt thích hợp cho vùng sa mạc hoặc vùng có thời tiết cực lạnh.

* Straw Bale (nhà từ những bó rơm xếp lớp)

Nhà được ghép từ rơm.

Trên những đồng cỏ châu Phi, những ngôi nhà được làm bằng rơm xuất hiện từ thời kì đồ đá. Những công trình bằng rơm trở nên phổ biến ở Trung Tây Mĩ khi những người đi khai hoang phát hiện ra rằng không có cơn gió nào đủ mạnh để thổi đổ rơm và cỏ được xếp thành những lớp dày.

Đội ngũ các kiến trúc sư và kỹ sư hiện đang nghiên cứu những khả năng mới về việc xây dựng bằng những bó rơm xếp lớp. Ngày nay những người tiên phong trong việc xây dựng và sống trong những ngôi nhà đó nói rằng việc xây dựng bằng rơm thay vì bằng những vật liệu thông thường giảm hơn một nửa chi phí xây dựng.

Cuốn sách The Straw Bale House của tác giả Athena Swentzell Steen là một tài liệu đặc sắc hướng dẫn căn bản cách xây dựng nhà bằng rơm.

Không ai có thể tranh cãi về lợi ích môi trường khi sử dụng bùn và rơm. Nhưng phong trào xây dựng mang tính chất sinh thái này nhận nhiều sự chỉ trích. Trong cuộc phỏng vấn với The Independent tại Trung tâm về Công nghệ thay thế (Wales), Patrick Hannay – thuộc Khoa Kiến trúc Trường Đại học Welsh – đã chỉ trích những công trình xây dựng bằng rơm rằng chúng chẳng có tí thẩm mĩ nào cả.

Nhưng dù sao, chính bạn mới là người phân xử. Liệu lối kiến trúc “có trách nhiệm” có đẹp mắt không? Những căn nhà với vật liệu từ đất và rơm có đủ thu hút và tiện nghi? Và bạn có thích sống ở một nơi như thế?

6. Nhà mô phỏng tự nhiên (Imitate Nature) của Glenn Marcutt

Những căn nhà tiết kiệm năng lượng được thiết kế để tận dụng môi trường xung quanh và để thích ứng với khí hậu. Được làm từ những chất liệu đơn giản có thể tìm thấy ngay tại chỗ, những ngôi nhà này như hòa lẫn vào cảnh trí xung quanh. Hệ thống thông gió đóng mở như những cánh hoa và những chiếc lá, giảm đến mức tối thiểu nhu cầu máy điều hòa.

Kiến trúc sư người Úc Glenn Murcutt, đồng thời là người chiến thắng trong giải kiến trúc Pritzker toàn nước Úc, nổi tiếng về những thiết kế nhà mô phỏng tự nhiên rất thân thiện với môi trường. Thậm chí nếu bạn sống xa Australia, bạn vẫn có thể áp dụng nhưng ý tưởng của Glenn Murcutt cho chính kế hoạch xây dựng căn nhà của mình. Dưới đây là một vài lời khuyên Glenn Murcutt dành cho việc xây một căn nhà Imitate Nature.

* Sử dụng những chất liệu đơn giản

Hãy quên đi sự bóng loáng của những phiến đá cẩm thạch, những loại gỗ quí nhập khẩu từ những cánh rừng nhiệt đới, những hợp kim thiếc và đồng quí giá. Ngôi nhà theo phong cách Glenn Murcutt không phô trương, thoải mái và kinh tế. Ông sử dụng những vật liệu rẻ tiền sẵn có ở quê hương châu Úc của ông. Đáng chú ý như căn nhà Maria Short House với mái tôn, những cửa sổ mái hắt từ sắt tráng men và bức tường bằng gỗ xẻ từ một máy cưa lớn gần đó.

* Hãy chạm vào đất thật nhẹ!

Glenn Murcutt thích trích dẫn câu châm ngôn của thổ dân châu Úc hãy chạm vào mặt đất nhẹ nhàng bởi vì nó nhấn mạnh mối quan tâm ông dành cho thiên nhiên. Xây dựng theo cách của Murcutt nghĩa là dùng những biện pháp đặc biệt để bảo vệ cảnh quan xung quanh. Nép mình trong cánh rừng khô cằn nước Úc, căn nhà Ball-Eastaway của Marcutt như lơ lửng trên mặt đất nhờ những cột nhà sàn bằng thép. Bởi vì không cần phải đào móng sâu nên đất khô và những cây cối xung quanh được bảo vệ.

* Theo ánh mặt trời

Được trao giải cho hiệu quả tiết kiệm năng lượng, những căn nhà của Glenn Murcutt tận dụng ánh sáng tự nhiên. Chúng đặc trưng bởi những hành lang, cửa sổ mái, mái hắt có thể điều chỉnh và những vách ngăn di động. Đáng chú ý trong những căn nhà của Marcutt còn là dáng dài và những cửa sổ có thể mở rộng hướng ra những cánh đồng, đại dương hay những vùng lộng gió. Căn nhà được thiết kế để đón ánh mặt trời.

* Lắng nghe gió

Thậm chí trong cái nóng của khí hậu nhiệt đới vùng phía bắc Territory, Australia, những căn nhà do Glenn Murcutt thiết kế cũng không cần máy điều hòa không khí. Hệ thống thông gió khéo léo đảm bảo những cơn gió mát sẽ xuyên suốt mọi căn phòng. Cùng một lúc, những căn nhà vừa được cách nhiệt vừa được bảo vệ trước gió lốc mạnh.

Căn nhà Marika – Alderton của Murcutt thường được so sánh với một cái cây bởi vì những bức tường mở và đóng như những cánh hoa và chiếc lá.