Đẩy mạnh thực hiện dán nhãn năng lượng hướng đến sản phẩm hiệu suất cao

Chương trình dán nhãn năng lượng là biện pháp quản lý nhà nước nhằm thúc đẩy việc sử dụng thiết bị hiệu suất cao, loại bỏ dần các sản phẩm công nghệ lạc hậu hướng tới việc xây dựng văn hóa tiêu dùng bền vững trong cộng đồng.

Ông Đặng Hải Dũng - Phó chánh Văn phòng Sản xuất và Tiêu dùng bền vững - Vụ Tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững, Bộ Công Thương thông tin về định hướng giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện các hoạt động dán nhãn năng lượng tại Việt Nam. 

​​

Ngày 13/3/2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 280/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 - 2030. Chương trình đã và đang được Bộ Công Thương triển khai tích cực và đồng bộ các hoạt động trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, với mục tiêu đạt mức tiết kiệm năng lượng 5,0 đến 7,0% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2025 và từ 8 - 10% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc trong giai đoạn từ 2019 đến năm 2030.

Để đạt được mục tiêu đã đề ra, một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong quản lý về hiệu suất năng lượng của phương tiện, thiết bị tiêu thụ năng lượng lớn được Chính phủ đặt ra trong khuôn khổ Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đó là Chương trình chuyển đổi thị trường hiệu suất năng lượng của phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng - Chương trình dán nhãn năng lượng. 

Mục tiêu của Chương trình là tới năm 2030, cả nước sẽ tiết kiệm tiêu dùng tích lũy khoảng 10 nghìn tỷ đồng (480 triệu USD), tương đương giảm 34 triệu tấn khí thải carbon. Điều này đồng nghĩa với việc tiết kiệm khoảng 6.000 GWh/năm, tương đương hai nhà máy điện đốt than 500 MW.

Nhãn năng lượng là công cụ hiệu quả nhằm định hướng người tiêu dùng hướng đến việc sử dụng các phương tiện, thiết bị hiệu suất cao, tiến tới loại bỏ dần các phương tiện, thiết bị có công nghệ lạc hậu, giảm tiêu hao năng lượng trong sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng.

Chương trình dán nhãn năng lượng sẽ tạo ra sức ép thúc đẩy các nhà sản xuất luôn phấn đấu, ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất để đưa ra thị trường các sản phẩm có hiệu suất cao, thân thiện môi trường. Bên cạnh đó, đối với các đơn vị kinh doanh, nhập khẩu thiết bị sẽ ưu tiên kinh doanh, phân phối các sản phẩm đạt hoặc vượt tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng đã quy định và đảm bảo các thông số ghi trên nhãn, góp phần định hướng thị trường, giúp người tiêu dùng chọn đúng các các sản phẩm tiết kiệm năng lượng, có hiệu suất năng lượng mong muốn đang lưu thông trên thị trường.

Hoạt động dán nhãn năng lượng tại Việt Nam được triển khai theo hình thức tự nguyện từ năm 2008 và bắt buộc phải thực hiện (đối với một số phương tiện, thiết bị) kể từ 1/7/2013. Đến nay, Chương trình dán nhãn năng lượng đã đạt được một số thành tựu đáng kể. Hiện nay, mỗi năm có hàng 10.000 mã sản phẩm mới thuộc 26 chủng loại thiết bị đã được dán nhãn năng lượng từ 01 sao đến 05 sao. Chương trình đã loại bỏ khoảng 45 triệu bóng đèn sợi đốt (công suất trên 40W) hàng năm ra khỏi thị trường, nâng hiệu suất nhiều 06 loại sản phẩm tiêu thụ điện phổ biến gồm máy biến áp, điều hòa không khí, nồi cơm điện, quạt, đèn huỳnh quang ống, CFL. Trong đó đáng chú ý hiệu quả sử dụng điều hòa không khí tăng lên hàng năm, ước tính lượng điện năng tiết kiệm được hằng năm do người tiêu dùng chuyển hướng sang chọn mua và sử dụng các loại sản phẩm điều hòa có hiệu suất cao vào khoảng hơn 100 triệu kWh/năm.

Hiện nay, nhãn năng lượng đã tạo được thói quen tiêu dùng, mua sắm các sản phẩm hiệu suất cao, tiết kiệm năng lượng. Nếu như trước đây người tiêu dùng khi chọn mua sản phẩm chỉ căn cứ vào giá cả, mẫu mã thì nay đã chủ động tìm hiểu các thông tin về kỹ thuật, mức tiêu thụ năng lượng để lựa chọn sản phẩm bởi điều này ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích kinh tế khi tiết kiệm đáng kể lượng điện tiêu thụ trong quá trình sử dụng. Thông qua việc nâng cao nhận thức người tiêu dùng, Chương trình dán nhãn năng lượng đã tạo ra sự chuyển đổi mạnh mẽ về hiệu suất năng lượng trên thị trường.

Với hàng triệu các sản phẩm sử dụng năng lượng có hiệu suất cao được dùng rộng rãi trong đời sống sẽ tổng hợp thành mức tiết kiệm lớn, đưa lại hiệu quả kinh tế cao cho toàn xã hội.

Chương trình dán nhãn năng lượng được thực hiện trên cơ sở xây dựng hệ thống các tiêu chuẩn quốc gia về hiệu suất năng lượng cho các sản phẩm tiêu thụ năng lượng lớn trên thị trường. Hệ thống tiêu chuẩn hiệu suất này là căn cứ để các doanh nghiệp thực hiện công bố hiệu suất năng lượng trên các phương tiện thiết bị, sản phẩm khi lưu hành trên thị trường. Hệ thống tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng được định kỳ rà soát sửa đổi năm một lần theo quy định. Tính đến nay trên thị trường có 4 nhóm đối tượng áp dụng dán nhãn bao gồm: (1) Nhóm thiết bị gia dụng, (2) Nhóm thiết bị văn phòng và thương mại, (3) Nhóm thiết bị công nghiệp, (4) Nhóm phương tiện giao thông vận tải.

- Nhóm thiết bị gia dụng gồm: Đèn huỳnh quang ống thẳng, đèn huỳnh quang compact, chấn lưu điện từ và điện tử cho đèn huỳnh quang, đèn LED, bình đun nước nóng có dự trữ, máy điều hòa nhiệt độ, tủ lạnh, máy giặt sử dụng trong gia đình, nồi cơm điện, quạt điện, máy thu hình...

- Nhóm thiết bị văn phòng và thương mại gồm: Máy phôtô copy, màn hình máy tính, máy tính xách tay, máy in, tủ giữ lạnh thương mại.

- Nhóm thiết bị công nghiệp gồm: Máy biến áp phân phối, động cơ điện.

- Nhóm phương tiện giao thông vận tải gồm: Xe mô tô, xe gắn máy, xe ô tô con (loại 7 chỗ trở xuống).

Trong thời gian tới, lộ trình triển khai dán nhãn sẽ tiếp tục hướng đến những sản phẩm tiêu thụ năng lượng với số lượng lớn. Theo đó, năm 2021 Bộ Công Thương đang phối hợp với nhà sản xuất, viện nghiên cứu và Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng lộ trình áp dụng tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng cho một số sản phẩm tiêu thụ nhiều năng lượng trên thị trường và xây dựng, công bố tiêu chuẩn quốc gia về hiệu suất năng lượng cho 06 sản phẩm. Các sản phẩm tiềm năng là các sản phẩm được sử dụng rộng rãi, tiêu thụ nhiều năng lượng như máy tính để bàn, bộ chuyển đổi nguồn(Adapter), bếp từ, bếp điện... đang được các cơ quan chức năng nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng.

Nhằm thúc đẩy hơn nữa xu hướng tiêu dùng sản phẩm tiết kiệm năng lượng, định hướng phát triển thị trường các sản phẩm có Hiệu suất năng lượng cao hơn, từ năm 2020 Bộ Công Thương đã phát động Giải thưởng Hiệu suất năng lượng cao nhất. Chương trình bước đầu thúc đẩy các nhà sản suất đưa ra thị trường các sản phẩm sử dụng năng lượng có tính năng vượt trội, hiệu suất năng lượng cao (mức trên 5 sao). Những sản phẩm được dán Nhãn hiệu suất năng lượng cao nhất được ban hành kèm theo mã QR khi lưu thông sản phẩm hàng hóa trên thị trường là dấu hiệu sản phẩm tiết kiệm năng lượng vượt trội trên thị trường hiện nay. 

Sau 8 năm thực hiện Chương trình dán nhãn năng lượng bắt buộc, đến nay đã tạo được sự chuyển đổi mạnh mẽ về hiệu suất năng lượng trên thị trường. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả thực hiện các hoạt động dán nhãn năng lượng cần định hướng triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp sau:

Tiếp tục hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật và văn bản điều hành quản lý: Trên cơ sở Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cần tiếp tục rà soát, bổ sung hoàn thiện hệ thống các văn bản điều hành quản lý để thực sự đưa được các quy định pháp lý vào thực tế. Đặc biệt cần đưa ra được những chính sách thích hợp về công nghệ (để loại bỏ dần các công nghệ sử dụng năng lượng có hiệu suất thấp trên thị trường và thúc đẩy các công nghệ hiệu suất cao, tiếp tục bổ sung một số nhóm sản phẩm, thiết bị thích hợp vào lộ trình dán nhãn cho giai đoạn 2021-2030), bên cạnh các hoạt động khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp trong thực hiện Chương trình dán nhãn năng lượng, trong thời gian tới, các hoạt động kiểm tra giám sát của Cơ quan quản lý nhà nước sẽ được tăng cường. Các cơ quan quản lý nhà nước sẽ thực hiện kiểm tra, giám sát việc tuân thủ quy định về hiệu suất năng lượng của các đơn vị, doanh nghiệp cung ứng sản phẩm ra thị trường. 

Bổ sung, hoàn thiện các tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ: Các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng và công nghệ cần được sửa đổi, cập nhật, nâng cao dần theo trình độ phát triển công nghệ trong nước để tùng bước hội nhập với tiêu chuẩn khu vực và thế giới.

Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến sâu rộng thông tin về sản phẩm dán nhãn năng lượng cho người tiêu dùng, doanh nghiệp: Một trong những yếu tố quyết định thành công của hoạt động dán nhãn năng lượng là nâng cao nhận thức và sự quan tâm của người tiêu dùng để họ chủ động chọn mua các sản phẩm tiết kiệm năng lượng chứ không chỉ quan tâm thuần túy về giá cả hay thương hiệu như trước đây. 

Tăng cường hợp tác quốc tế: Trong hoàn cảnh Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm và nguồn lực để thực hiện tiết kiệm năng lượng và dán nhãn năng lượng như nhu cầu mong muốn thì sự giúp đỡ, hỗ trợ của các tổ chức quốc tế có vai trò vô cùng quan trọng, là đòn bẩy có tác động thúc đẩy phát triển thị trường thiết bị hiệu suất cao và chương trình dán nhãn năng lượng ở nước ta.