ISO 50001 – Công cụ Quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn quốc tế

Thực tế, nhiều DNCN Việt Nam đang rất quan tâm đến các giải pháp tiết kiệm năng lượng (TKNL) và giảm phát thải khí gây ô nhiễm môi trường, tuy nhiên việc thực hiện vẫn còn hạn chế do các DN này còn thiếu kiến thức và kinh nghiệm về cách thức thực hiện, đặc biệt là các giải pháp tiếp cận mang tính hệ thống liên quan đến hệ thống QLNL theo tiêu chuẩn quốc tế ISO 50001 và tối ưu hóa các hệ thống sử dụng năng lượng chính trong các ngành công nghiệp. Các giải pháp được phần lớn các DNCN thực hiện trong thời gian vừa qua là những giải pháp đơn giản, tập trung vào từng thành phần riêng rẽ của các hệ thống sử dụng năng lượng chính như nồi hơi, máy nén, chiller, tủ lạnh, mô-tơ, máy bơm,…để cải thiện hiệu suất năng lượng khoảng từ 2%-5%. Trong khi đó, có rất ít DNCN thực hiện các giải pháp TKNL theo hướng tiếp cận như  hệ thống QLNL, tối ưu hóa hệ thống và phân tích chi phí thiết bị sử dụng năng lượng theo vòng đời, đây là những giải pháp có thể giúp các DNCN tiết kiệm được mức năng lượng cao hơn từ 10%-30%. 

Ông Trịnh Quốc Vũ - Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững cho biết: Nhằm giúp doanh nghiệp quản lý năng lượng theo hướng bền vững, Bộ Công Thương đã ban hành các Thông tư quy định định mức tiêu hao năng lượng cho các ngành sản xuất tiêu thụ nhiều năng lượng như: ngành sản xuất giấy, ngành sản xuất thép, ngành sản xuất bia và nước giải khát… Trong các Thông tư đã quy định suất tiêu hao năng lượng cụ thể cho giai đoạn đến năm 2020 và giai đoạn 2021-2025. Đồng thời Bộ Công Thương hướng dẫn các doanh nghiệp cách thức xác định các suất tiêu hao năng lượng, các giải pháp tiết kiệm năng lượng, áp dụng hệ thống đo lường theo dõi tiêu thụ năng lượng và khuyến nghị áp dụng hệ thống QLNL theo ISO 50001. 

Trước đây, Bộ Công Thương đã phối hợp với Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) triển khai dự án “Thúc đẩy hiệu suất năng lượng trong công nghiệp thông qua tối ưu hóa hệ thống và các tiêu chuẩn quản lý năng lượng tại Việt Nam”. Dự án triển khai từ tháng 7/2011 đến tháng 7/2015 đã góp phần xây dựng nguồn nhân lực kỹ thuật, tài chính hỗ trợ việc triển khai áp dụng hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001:2011, tối ưu hóa hệ thống năng lượng tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam. Dự án cũng đã thành công khi hình thành các các mô hình điểm, nhân rộng và tạo ra phong trào xây dựng hệ thống quản lý năng lượng theo ISO 50001:2011 và áp dụng phương pháp tối ưu hóa các hệ thống thiết bị sử dụng năng lượng tại Việt Nam.

Với sự hỗ trợ của các chuyên gia năng lượng quốc tế, Dự án đã đào tạo được đội ngũ 27 chuyên gia nòng cốt về hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn quốc tế ISO 50001:2011 trên toàn quốc, 24 chuyên gia về tối ưu hóa hệ thống. Các chuyên gia này đến từ các tổ chức chứng nhận, các tổ chức tư vấn, các trung tâm tiết kiệm năng lượng trên cả nước, các công ty, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn... Cùng với chuyên gia quốc tế, đội ngũ chuyên gia này đã đồng hành cùng 220 doanh nghiệp tham gia dự án, góp phần xây dựng hệ thống quản lý năng lượng cho 72 doanh nghiệp, trong đó có 15 doanh nghiệp đã được đánh giá cấp chứng nhận ISO 50001:2011; và 149 nhà máy áp dụng các giải pháp tối ưu hóa hệ thống hơi và hệ thống khí nén.

Hiện tại, Bộ Công Thương đang phối hợp với UNIDO thực hiện Dự án “Đẩy mạnh hoạt động tiết kiệm năng lượng trong các doanh nghiệp công nghiệp lớn thông qua hệ thống quản lý năng lượng và tối ưu hóa hệ thống và thực hành tiết kiệm năng lượng trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam - Dự án IEEP”. Dự án thực hiện trong thời gian 5 năm từ 2023-2027. Dự án hỗ trợ những doanh nghiệp có quy mô lớn và vừa trong các ngành công nghiệp như: Giấy và bột giấy, Chế biến thực phẩm, Chế biến thủy sản, Dệt may, Sản xuất hóa chất và phân bón, Chế biến cao su, Luyện kim và thép, Xi măng, Nhựa và Đồ uống. Bao gồm đào tạo miễn phí về quản lý năng  lượng theo ISO 50001 và tối ưu hóa hệ thống hơi, khí nén, làm mát, làm lạnh, bơm, nhiệt công nghệ và động cơ; Hỗ trợ xây dựng hệ thống quản lý năng lượng, tối ưu hóa hệ thống sử dụng năng lượng và áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng.

Với việc áp dụng các tiêu chuẩn quản lý năng lượng theo ISO 50001, các hoạt động TKNL sẽ được tích hợp vào hệ thống quản lý của các DNCN để đẩy nhanh việc áp dụng các cách thức thực hành tốt nhất về hiệu quả năng lượng bền vững, giúp cải thiện độ ổn định của hoạt động sản xuất công nghiệp và tăng năng suất.

Yêu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn ISO mới này sẽ mang lại động cơ cần thiết thúc đẩy các DNCN không ngừng quan tâm đến hiệu quả sử dụng năng lượng của các quy trình/bộ phận sử dụng năng lượng lớn của họ và sẽ cung cấp cho các DNCN một cơ cấu và quy trình quản lý để liên tục cải thiện hiệu quả năng lượng một cách toàn diện. Thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn quản lý năng lượng, các hoạt động quản lý năng lượng sẽ được tích hợp vào chu trình quản lý và giúp hiện thực hóa các cơ hội cải thiện hiệu suất năng lượng một cách liên tục.

Việt Nam đã có 74 đơn vị đăng ký và áp dụng tiêu chuẩn ISO 50001. Có thể kể đến như: Công ty Diesel Sông Công, Công ty Vinamilk, Công ty Xi măng Vicem Tam Điệp, Công ty Sản xuất thức ăn chăn nuôi CP, Công ty CP lương thực thực phẩm Colusa-MILIKET, Công ty TNHH Đông Nam Á Lào Cai, các công ty thuộc Tập đoàn Prime…

Vinamilk là một trong những doanh nghiệp điển hình sử dụng năng lượng hiệu quả nhờ áp dụng ISO 50001. Đến nay 100% các nhà máy xây dựng hệ thống QLNL tiêu chuẩn ISOO 50001 thông qua việc tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng sạch, năng lượng có thể tái tạo như: Năng lượng từ khí CNG, biomass, năng lượng mặt trời.