Hội thảo với sự tham gia của các cơ quan quản lý Nhà nước như Bộ Khoa học và công nghệ, Bộ Công Thương (Văn phòng Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phát triển Điện lực, Cục Điều tiết Điện lực), Tập đoàn Điện lực Việt Nam, cùng một số tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam và quốc tế.
Toàn cảnh hội thảo
Hội thảo là diễn đàn cấp thiết để các nhà quản lý, vận hành, cơ quan tư vấn, các nhà sản xuất, cung cấp thiết bị, công nghệ, cũng như các nhà đầu tư trong nước và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực năng lượng tái tạo phản ánh, trao đổi những khó khăn, phức tạp kỹ thuật trong vận hành hệ thống. Bên cạnh đó, Hội thảo cũng đề cập sự cần thiết, tính hiệu quả trong trang bị hệ thống pin lưu trữ điện năng, xây dựng thủy điện tích năng, đầu tư công nghệ, khả năng cung cấp thiết bị, xu hướng phát triển công nghệ nâng cao hiệu suất cho các dự án năng lượng tái tạo; đồng thời, đề xuất cơ chế, chính sách phát triển năng lượng tại Việt Nam trong tương lai tới.
Phát triển Năng lượng tái tạo còn nhiều khó khăn thách thức
Phát biểu khai mạc tại hội thảo Ông Trần Tuệ Quang - Phó Cục trưởng Cục điều tiết Điện lực, Bộ Công Thương cho biết: “Trong hơn 30 năm qua ngành điện đã có sự phát triển mạnh mẽ đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. Tính đến cuối năm 2020 tổng công suất lắp đặt nguồn điện của toàn hệ thống điện Việt Nam đạt 69.300MW, trong đó, tổng công suất nguồn điện năng lượng tái tạo khoảng 17.400MW. Tính đến tháng 11/2021 đã có thêm 4000MW điện gió đi vào vận hành, đưa tổng công suất nguồn năng lượng tái tạo lên khoảng 21,400MW và chiếm tỉ trọng gần 28%.”
Mặc dù là nguồn năng lượng xanh nhưng điện mặt trời và điện gió có tính không ổn định, không liên tục giữa các thời điểm trong ngày và giữa các tháng trong năm. Việc tích hợp nguồn năng lượng tái tạo (NLTT) vào hệ thống điện ngày càng tăng nhanh đã đặt ra những thách thức mới trong việc vận hành ổn định, an toàn. Với các chủ đầu tư nguồn điện mặt trời, việc phải giảm phát do nghẽn lưới, nhu cầu phụ tải thấp đã giảm hiệu quả kinh doanh đáng kể. Điều này đòi hỏi cần phải đầu tư công nghệ nhằm tăng tính linh hoạt, ổn định điện áp, dự phòng vận hành, tăng nhu cầu chuyển dịch đỉnh – đáy của phụ tải. Do đó, hệ thống lưu trữ năng lượng về lâu dài không thể thiếu trong hệ thống điện tích hợp cao nguồn năng lượng tái tạo; còn trong ngắn hạn, đây là giải pháp quan trọng để tăng hiệu quả của điện mặt trời và điện gió ở Việt Nam.
Tuy vậy, hiện nay, việc ứng dụng công nghệ lưu trữ năng lượng vẫn gặp không ít khó khăn do những rào cản về cơ chế chính sách; thủ tục quy hoạch; thiếu các văn bản quy định, hướng dẫn về mô hình dịch vụ phụ trợ hệ thống điện của các loại hệ thống lưu trữ năng lượng.
Ông Trần Tuệ Quang - Phó Cục trưởng Cục điều tiết Điện lực, Bộ Công Thương phát biểu khai mạc tại hội thảo
Theo Ông Trần Tuệ Quang, ngày 11/2/2020, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết 55). Trong đó, định hướng phát triển năng lượng tái tạo đã xác định chủ trương phát tỉ lệ nguồn năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp đạt 15-20% vào năm 2030 và 25-30% vào năm 2045. Hiện nay bộ Công Thương đang hoàn thiện quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030 tầm nhìn đến 2045 (Quy hoạch điện VIII). Trong đó, cơ cấu nguồn điện sử dụng năng lượng tái tạo rất lớn và ngày càng tăng. Cụ thể, sơ bộ theo dự thảo tháng 10/2021, năng lượng tái tạo phi thủy điện chiếm đến 28% tổng công suất lắp đặt vào năm 2025 và 38% năm 2045.
"Hiện nay, theo cam kết của Việt Nam tại COP26 và chỉ đạo của chính phủ, Bộ Công Thương đang hoàn thiện lại quy hoạch điện VIII với tỉ lệ năng lượng tái tạo cao hơn dự thảo sơ bộ ban đầu. Điều này cho thấy sự cần thiết và vai trò quan trọng của các loại hình lưu trữ năng lượng trong hệ thống điện." - Ông Trần Tuệ Quang nhấn mạnh.
Chia sẻ về khó khăn trong phát triển NLTT, ông Hoàng Trọng Hiếu – Phó Chánh văn phòng Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phát triển Điện lực cho biết, về cơ chế bù giá, giá điện từ NLTT hiện cao hơn so với nguồn năng lượng truyền thống. Tập đoàn Điện lực Việt Nam đang được Nhà nước giao thực hiện mua toàn bộ sản lượng điện từ các dự án NLTT với mức giá do Nhà nước quy định. Như vậy, EVN đang thực hiện chức năng thay Nhà nước. Khi tỷ trọng NLTT tăng lên sẽ ảnh hưởng lớn đến chi phí giá thành của ngành Điện. Về kỹ thuật, do phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết, địa hình, khí hậu nên tiềm năng các nguồn NLTT thường tập trung ở một số tỉnh, địa phương. Đáng nói, phụ tải tiêu thụ tại phần lớn địa phương này lại nhỏ, nên gây quá tải hệ thống truyền tải điện. Trong khi đó, việc nghiên cứu, xây dựng và vận hành các thiết bị tích trữ điện năng, xây dựng hệ thống dự báo thời tiết, khí tượng theo thời gian thực,…vẫn chưa đáp ứng được đòi hỏi thực tế.
Cần sớm có chính sách cho đầu tư pin lưu trữ
Trình bày tham luận tại hội thảo, ông Nguyễn Thế Hữu - Trưởng phòng Hệ thống điện, Cục điều tiết điện lực cho biết: “Sự phát triển của năng lượng tái tạo là một xu hướng khó thể đảo ngược được. Việc phát triển năng lượng tái tạo đáp ứng các mục tiêu tăng trưởng xanh là tất yếu trong thời gian tới. Nhiều quốc gia trên thế giới khi tăng cường phát triển năng lượng tái tạo cũng đã nghiên cứu, đầu tư vào công nghệ lưu trữ năng lượng như thủy điện tích năng, nghiên cứu về bánh đà, hay các loại pin hóa học... để có khả năng tích trữ năng lượng.”
Bên cạnh đó, ông Nguyễn Thái Sơn - thành viên hội đồng khoa học tạp chí Năng Lượng Việt Nam - cho rằng Chính phủ cần sớm có chính sách cho mô hình dịch vụ phụ trợ, pin lưu trữ. Theo đó, cần đưa cơ cấu tỉ trọng hệ thống pin lưu trữ vào Quy hoạch điện VIII, đưa ra các cơ chế chính sách cho đầu tư pin lưu trữ, tham gia cung cấp dịch vụ phụ trợ của hệ thống điện, hạch toán vào chi phí truyền tải và phân phối…
"Hiện pin lưu trữ năng lượng chưa được tham gia cung cấp dịch vụ hệ thống nên sẽ không được tham gia thị trường điện. Vì vậy cần nghiên cứu ban hành tiêu chuẩn, kỹ thuật, các quy định đảm bảo đầy đủ cơ sở pháp lý để tạo cơ sở cho sự xuất hiện các pin lưu trữ" - ông Sơn nói.
Nguyễn Thái Sơn - thành viên hội đồng khoa học tạp chí Năng Lượng Việt Nam trình bày tham luận tại hội thảo
Ngoài ra, Nhà nước cũng cần bổ sung, điều chỉnh các văn bản pháp lý liên quan, bởi theo các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, BESS chưa được phép tham gia cung cấp dịch vụ cho hệ thống, do đây là một loại hình mới, không sản xuất ra điện năng, chưa có cơ chế, chưa được định nghĩa trong các quy định. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng cần nghiên cứu, ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật đối với hệ thống tích trữ năng lượng nối lưới.
Cùng với công nghệ lưu trữ năng lượng, tại hội thảo, các đại biểu cũng đề xuất cần tiếp tục phát triển thủy điện tích năng trong giai đoạn tới. Với ưu điểm có công suất, dung lượng dự trữ lớn, thời gian khai thác lên đến 70-80 năm, việc phát triển thủy điện tích năng sẽ hỗ trợ nâng cao khả năng vận hành của hệ thống. Cụ thể, thủy điện tích năng sẽ hỗ trợ hệ thống điện trong việc phủ đỉnh – điền đáy, góp phần san bằng biểu đồ phụ tải, hỗ trợ các nhà máy khác trên hệ thống hoạt động hiệu quả hơn; hỗ trợ giảm tải đường dây, tăng khả năng hấp thụ các nguồn NLTT; tham gia điều tần, đặc biệt là trong bối cảnh có sự thâm nhập tăng cao của các nguồn NLTT với tính biến động cao, nhu cầu dự phòng công suất điều tần cho hệ thống ngày càng lớn.
Các bài tham luận khoa học chuyên sâu của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia, Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia, Công ty CP Tư vấn Xây dựng Điện 2… cũng đã được trình bày tại hội thảo. Cùng với đó là các tham luận của các đơn vị sản xuất, cung cấp thiết bị, công nghệ hệ thống lưu trữ năng lượng nhằm tăng hiệu suất cho các dự án năng lượng gió, mặt trời như: SMA; Growatt; Solis; Hopewind...
Các diễn giả, chuyên gia, nhà khoa học về kinh tế, năng lượng đã có những ý kiến phản biện, thảo luận một số cơ chế, chính sách, sự cần thiết phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng, đầu tư nâng cấp thiết bị, công nghệ nhằm nâng cao hiệu suất cho các dự án năng lượng tái tạo ở Việt Nam và đề xuất các giải pháp.
Ngay sau Hội thảo, Ban tổ chức phối hợp các đơn vị quản lý chức năng Bộ Công Thương sẽ báo cáo tổng hợp đầy đủ các tham luận, phản biện, kiến nghị tại Hội thảo để đề xuất tới Chính phủ, các bộ, ngành liên quan xem xét, sớm ban hành các quy định phù hợp, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn cho các nhà đầu tư, nhà sản xuất cung cấp thiết bị, cũng như tổ chức tín dụng Việt Nam và quốc tế, tạo điều kiện cho các dự án năng lượng nói chung, năng lượng tái tạo nói riêng phát triển bền vững theo định hướng Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị.
Mai Anh - Doãn Tâm