Quỹ Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Trụ cột tài chính cho thị trường kiểm toán năng lượng và chuyển đổi xanh

Về nguồn lực, Quỹ cần được thiết kế theo hướng đa dạng hóa, kết hợp nguồn xã hội hóa, tài trợ quốc tế từ các đối tác như Ngân hàng Thế giới, Liên minh châu Âu, các quỹ khí hậu, cùng với nguồn thu từ tín chỉ carbon, trái phiếu xanh và đầu tư tư nhân. Cách tiếp cận này phù hợp với thông lệ quốc tế, đồng thời giúp Quỹ có khả năng vận hành độc lập và bền vững.

Đặc biệt, Quỹ cần dành một cấu phần rõ ràng cho kiểm toán năng lượng, không chỉ hỗ trợ chi phí đánh giá mà còn hỗ trợ triển khai các giải pháp sau kiểm toán. Việc tích hợp hỗ trợ tài chính với dịch vụ ESCO, thông qua các mô hình chia sẻ lợi ích từ tiết kiệm năng lượng, sẽ giúp giảm rủi ro cho doanh nghiệp và thúc đẩy thị trường dịch vụ năng lượng phát triển chuyên nghiệp.

Song song với đó, Quỹ nên đóng vai trò là trung tâm hỗ trợ kỹ thuật, đầu tư cho đào tạo chuyên gia, chuẩn hóa phương pháp kiểm toán năng lượng, và ứng dụng nền tảng số trong giám sát, đo lường và báo cáo kết quả tiết kiệm. Kinh nghiệm từ EU và Hoa Kỳ cho thấy, minh bạch dữ liệu và chuẩn hóa quy trình là điều kiện tiên quyết để nâng cao hiệu quả đầu tư và trách nhiệm giải trình.

Ông Mã Khai Hiền - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển về Tiết kiệm năng lượng (ENERTEAM) cho rằng, Luật 77 với quy định thành lập Quỹ Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nếu được hướng dẫn đầy đủ và kịp thời, sẽ tạo ra một đòn bẩy rất lớn cho thị trường. Theo ông, Quỹ cần tập trung hỗ trợ các ESCO, hỗ trợ kỹ thuật, bảo lãnh tín dụng và đào tạo nhân lực, qua đó giúp doanh nghiệp tháo gỡ điểm nghẽn tài chính - rào cản lớn nhất hiện nay trong triển khai các dự án tiết kiệm năng lượng. Đồng thời, ông kiến nghị sớm ban hành Nghị định hướng dẫn Điều 41a về Quỹ Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. “Nghị định phải quy định rõ mô hình tổ chức, quản trị nguồn vốn, cơ chế PPP, cơ chế kiểm tra, đánh giá, phương thức hỗ trợ ESCO, hỗ trợ doanh nghiệp trọng điểm. Quỹ cần được vận hành theo mô hình phi ngân sách, ưu tiên hợp tác quốc tế, tín dụng xanh và trái phiếu xanh để tạo nguồn vốn bền vững” - ông Hiền nhấn mạnh.

Trong vai trò là một đơn vị tư vấn, ông Nguyễn Văn Huyên – Giám đốc GreenDC cho rằng, để thị trường hiệu quả năng lượng vận hành thông suốt, cần sớm hình thành cơ chế tài chính bền vững nhằm tháo gỡ nút thắt lớn nhất hiện nay là vốn. Theo đó, các công cụ như cho vay lãi suất ưu đãi, quỹ bảo lãnh tín dụng cho các dự án dịch vụ năng lượng và ESCO cần được triển khai thực chất, giúp doanh nghiệp và đơn vị cung cấp dịch vụ giảm rủi ro khi đầu tư.

Cùng với đó, ông đề xuất xây dựng cơ chế phân bổ nguồn lực từ các quỹ đầu tư cho các tổ chức tư vấn và doanh nghiệp dịch vụ năng lượng, tạo điều kiện để họ chủ động đầu tư, triển khai các dự án tiết kiệm năng lượng theo mô hình chuyên nghiệp và dài hạn. Đây là cách tiếp cận vừa thúc đẩy hiệu quả sử dụng năng lượng, vừa tạo dòng chảy tài chính ổn định cho thị trường dịch vụ năng lượng phát triển.

Việc hình thành Quỹ Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả không chỉ là yêu cầu pháp lý theo Luật số 77/2025/QH15, mà còn là bước đi chiến lược nhằm tạo dựng hạ tầng tài chính cho thị trường kiểm toán năng lượng và chuyển đổi xanh tại Việt Nam. Các mô hình quốc tế từ Thái Lan, châu Âu, Hoa Kỳ đến Trung Quốc cho thấy, khi được thiết kế đúng và vận hành minh bạch, Quỹ Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả có thể trở thành đòn bẩy mạnh mẽ để huy động vốn tư nhân, thúc đẩy đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng và chịu áp lực ngày càng lớn từ các tiêu chuẩn xanh toàn cầu, Quỹ Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nếu được triển khai hiệu quả, sẽ là nền tảng quan trọng giúp biến các cam kết chính sách thành hành động cụ thể, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững và Net Zero trong thập kỷ tới./.