Dán nhãn năng lượng: Giải pháp tiết kiệm năng lượng hiệu quả và chính sách của TP. Hồ Chí Minh

Hiện nay, hầu hết các thiết bị gia dụng trên thị trường đều được Dán nhãn năng lượng. Đa số người tiêu dùng đi mua sắm thì đều dễ dàng nhận diện nhãn năng lượng, tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu biết hết được các chính sách hiện hành và ý nghĩa của nhãn năng lượng.

Chương trình tiêu chuẩn và dán nhãn năng lượng bắt đầu từ những năm 1970 được triển khai trên 80 quốc gia trên toàn thế giới (đến năm 2013), bao gồm hơn 50 loại phương tiện thiết bị tùy theo thiết kế và phạm vi áp dụng theo điều kiện của từng quốc gia. 

Chương trình dán nhãn năng lượng tại Việt Nam được bắt đầu triển khai từ năm 2008 theo hình thức tự nguyện đối với sản phẩm đèn chiếu sáng và bình đun nước nóng, Quyết định 51/2011/QĐ-TTg được thay thế bởi QD 04/2017/QĐ-TTg về việc Danh mục phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng và áp dụng mức hiệu suất năng lượng tối thiểu đó bắt buộc thực hiện từ ngày 01 tháng 7 năm 2013 với một số phương tiện, thiết bị.

Theo Quyết định số 280/QĐ-TTg Ngày 13/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ , phê duyệt Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 – 2030 với những mục tiêu tiết kiệm 8 - 10% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc trong giai đoạn từ 2019 đến năm 2030. Quyết định số 1393/QĐ-CP ngày 25 tháng 9 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh mục tiêu đến năm 2030 giảm mức phát thải khí nhà kính mỗi năm ít nhất 1,5 - 2%.

Theo Vụ Tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững, Bộ Công Thương, để đạt được mục tiêu đã đề ra, một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong quản lý về hiệu suất năng lượng của của phương tiện, thiết bị tiêu thụ năng lượng lớn được Chính phủ đặt ra trong khuôn khổ Chương trình Quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đó là Chương trình chuyển đổi thị trường hiệu suất năng lượng của phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng - Chương trình dán nhãn năng lượng.

Nhằm tăng tốc độ chuyển đổi hiệu suất năng lượng trên thị trường thông qua việc rút ngắn thời gian sửa đổi tiêu chuẩn hiệu suất theo năm, thay vì theo quy định định kỳ 5 năm sửa đổi tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng như trước, Thực hiện Quyết định số 280/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 – 2030, Bộ Công Thương tổ chức triển khai Chương trình Giải thưởng Sản phẩm hiệu suất năng lượng cao nhất năm 2020 và sẽ tiếp tục tổ chức trong các năm tiếp theo

Theo đó Tp Hồ Chí Minh đã ban hành Kế hoạch số 4485/KH-UBND ngày 30 tháng 12 năm 2021 của Ủy ban nhân dân dân Thành phố về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030. Trong đó xác định việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục trong đời sống xã hội trên địa bàn Thành phố; hình thành thói quen sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong các hoạt động xã hội và đối với các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường, hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Sở Công thương cũng đã có tờ trình số 4464/Ttr-SCT ngày 09 tháng 08 năm 2022 về việc phê duyệt danh sách các nội dung nhiệm vụ cần triển khai trong chương trình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2021 - 2025, định hướng năm 2030. Với 04 nhiệm vụ và 11 đề án đã được phê duyệt về nâng cao nhận thức cho cộng đồng sử dụng năng lượng tiết kiệm bảo vệ môi trường, loại bỏ các thiết bị hiệu suất thấp, đưa tiết kiệm năng lượng vào các cơ sở sản xuất và lĩnh vực phân phối điện năng, cuối cùng là sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả cao trong các tòa nhà. Để đạt được hiệu quả chương trình các thiết bị cần được dán nhãn năng lượng theo quy định của Bộ công thương đưa ra. 

Năm 2008, Chương trình Dán nhãn năng lượng được Bộ Công Thương bắt đầu triển khai trên tinh thần tự nguyện, nhằm giúp tuyên truyền phổ biến kiến thức đến doanh nghiệp và người dân về các sản phẩm sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Khuyến khích sử dụng các sản phẩm sử dụng năng lượng hiệu suất cao và hạn chế, tiến tới không sử dụng các sản phẩm tiêu tốn năng lượng, đồng thời, giúp người tiêu dùng nhận diện rõ hơn, lựa chọn sử dụng các sản phẩm Tiết kiệm năng lượng.

Từ 01/7/2013 đến nay, theo lộ trình, việc Dán nhãn năng lượng đã chuyển từ tự nguyện sang bắt buộc, nhiều mặt hàng từ điện tử, điện lạnh đến xe cơ giới đã phải dán nhãn tiêu thụ năng lượng. Đây là nhãn chứa thông tin về loại năng lượng sử dụng, hiệu suất năng lượng và các thông tin cơ bản để người tiêu dùng có sự so sánh đối chiếu với các sản phẩm cùng loại trên thị trường.

Với các sản phẩm như bóng đèn, điều hòa, tủ lạnh, máy giặt, nồi cơm điện, quạt điện áp dụng Dán nhãn năng lượng, người tiêu dùng chỉ cần quan tâm đến nhãn so sánh và nhãn xác nhận của sản phẩm là đủ. Trong đó, nhãn xác nhận là chứng nhận sản phẩm có hiệu suất năng lượng cao nhất so với các sản phẩm cùng loại. Còn trên nhãn so sánh, căn cứ theo các mức tiết kiệm từ 1 sao đến 5 sao, “nhiều sao hơn - tiết kiệm hơn”, với thông điệp này người tiêu dùng có thể dễ dàng chọn mua sản phẩm Tiết kiệm năng lượng mà không phải tìm hiểu quá nhiều. Bởi các sản phẩm đã được đánh giá theo các tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) do Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Khoa học & Công nghệ xây dựng. 

Chương trình chuyển đổi thị trường và quản lý hiệu suất năng lượng của phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng được Luật hóa tại Chương IX- Quản lý phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng (Điều 37, 38,39,40) của Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Các quy định chi tiết được hướng dẫn tại Nghị định 21 và Quyết định số 51/2011/QĐ-TTg (hiện nay được thay thế bởi Quyết định số 04/2017/QĐ-TTg) về quy định Danh mục phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng và áp dụng mức hiệu suất năng lượng tối thiểu. 

Chương trình dán nhãn năng lượng quy định bắt buộc các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phương tiện, thiết bị phải công khai minh bạch về hiệu suất năng lượng của các sản phẩm sử dụng năng lượng trong các khâu sản xuất, kinh doanh trên thị trường. Đồng thời, các phương tiện, thiết bị lạc hậu, hiệu suất năng lượng thấp dưới mức tối thiểu sẽ bị cấm sản xuất và kinh doanh trên thị trường. 

Theo thống kê từ Bộ Công Thương, sau 7 năm thực hiện Chương trình Dán nhãn năng lượng, đến nay đã có trên 20.000 chủng loại sản phẩm trong 3 nhóm là thiết bị gia dụng; thiết bị công nghiệp và thiết bị văn phòng được Dán nhãn năng lượng.

Trước đây, người tiêu dùng khi chọn mua sản phẩm thường chỉ quan tâm đến giá cả, thương hiệu, mẫu mã, nhưng nay, họ đã quan tâm hơn đến các thông số về kỹ thuật, đặc biệt là mức tiêu thụ năng lượng để lựa chọn sản phẩm, bởi điều này giúp tiết kiệm đáng kể lượng điện tiêu thụ trong mỗi gia đình. Nhờ vậy, lượng sản phẩm bán ra của các thiết bị gia dụng có Dán nhãn năng lượng như quạt điện, máy thu hình, máy điều hòa không khí, tủ lạnh gia dụng… chiếm hơn 90% tổng số sản phẩm bán ra trên thị trường. Chỉ riêng sản phẩm điều hòa, ước tính lượng điện năng tiết kiệm được hằng năm do người tiêu dùng chuyển hướng sang chọn mua và sử dụng các loại sản phẩm điều hòa không khí có hiệu suất cao vào khoảng hơn 100 triệu kWh/năm.

Về phía các Doanh nghiệp tham gia chương trình, mặc dù việc dán nhãn cho sản phẩm khiến Doanh nghiệp gặp một số khó khăn như: Chi phí thử nghiệm ở thời điểm mới bắt đầu khá lớn; thời gian thực hiện kéo dài do phải tiến hành nhiều bước hiệu chỉnh; khó khăn trong việc tìm đối tác thử nghiệm có đầy đủ trang thiết bị đáp ứng yêu cầu do Bộ Công Thương quy định; chi phí sản xuất tăng… Tuy nhiên, theo các Doanh nghiệp, ý nghĩa và hiệu quả mà chương trình đem lại đối với Doanh nghiệp và xã hội là rất lớn.

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) cho biết, sau 7 năm thực hiện, Chương trình đã được tổ chức thực hiện tương đối bài bản và thành công, đem lại những giá trị cụ thể, giúp chúng ta đạt được mục tiêu về tỷ lệ Tiết kiệm năng lượng. Mục tiêu Chương trình Dán nhãn năng lượng và áp dụng mức hiệu suất năng lượng tối thiểu là sẽ tiết kiệm tiêu dùng tích lũy khoảng 10 nghìn tỷ đồng, tương đương sẽ giảm 34 triệu tấn khí thải carbon dioxide vào năm 2030. Lượng tiết kiệm điện quốc gia hàng năm sẽ vào khoảng 6.000 GWh/năm, giảm được nhu cầu tương đương với khoảng hai nhà máy điện đốt than 1.000 MW.

Có thể khẳng định, cùng với việc thực hiện Luật Tiết kiệm năng lượng, Chương trình Dán nhãn năng lượng cũng đã tạo được những thói quen tiêu dùng, mua sắm các sản phẩm hiệu suất cao và Tiết kiệm năng lượng. Xu hướng này không chỉ giúp tiết kiệm đáng kể lượng điện sử dụng mà còn góp phần quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và nâng cao ý thức của người dân. Dự báo, lượng điện tiết kiệm từ các sản phẩm dán nhãn sẽ đạt khoảng 10% vào năm 2020 và con số này có thể lên tới 30% vào năm 2030. Điều này khẳng định, Chương trình Dán nhãn năng lượng và thúc đẩy sử dụng hiệu suất năng lượng cho thiết bị điện đã và đang được Bộ Công Thương triển khai có hiệu quả, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.