Với bờ biển trải dài trên 3.000 km, VN có tiềm năng về điện gió, theo ước tính mới nhất của Ngân hàng Thế giới (WB), có thể lên tới 513.360 MW, tương đương 200 lần công suất Thủy điện Sơn La.

Không thiếu nhà đầu tư

Điện gió hiện nay được rất nhiều nhà đầu tư quan tâm. Cho đến thời điểm này, tỉnh Bình Thuận là địa phương có dự án (DA) điện gió nhiều nhất cả nước với 12 DA. Trong đó, 4 DA đã được cấp giấy chứng nhận đầu tư; 5 DA đã hoàn thành báo cáo đầu tư; số còn lại đang được khảo sát và lập báo cáo đầu tư. Tại đảo Phú Quý, nơi cách bờ biển Phan Thiết 58 hải lý cũng có một DA điện gió. Theo Sở Công thương tỉnh Bình Thuận, Công ty điện lực dầu khí VN hiện đang khảo sát địa điểm tại hai xã Ngũ Phụng và Long Hải để đặt 3 trụ tua-bin. Toàn bộ DA có tổng vốn đầu tư 352,48 tỉ đồng. Nếu DA hoàn thành sẽ cung cấp sản lượng điện hơn 25 triệu kWh/năm, đáp ứng cơ bản nguồn năng lượng cho đảo Phú Quý.

Thi công lắp cánh của tua-bin điện gió ở H.Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận

Còn tại tỉnh Ninh Thuận, Công ty CP đầu tư xây dựng Trung Nam (chủ đầu tư 2 DA Thủy điện Krông Knô và Thủy điện Đồng Nai 2) vừa đăng ký với UBND tỉnh địa điểm đầu tư nhà máy phong điện tại xã Phước Hữu, H.Ninh Phước và xã Phước Ninh, H.Thuận Nam với công suất dự kiến 80 MW. Theo Công ty Trung Nam, nếu được chấp thuận chủ trương, dự kiến từ tháng 7 - 12.2012 sẽ khởi công xây dựng và hoàn thiện nhà máy, đưa vào vận hành thương mại từ quý 2/2013. Bên cạnh đó, công ty cũng sẽ đồng thời tiến hành giai đoạn 2, với công suất 50 MW và sẽ hoàn thành đưa vào vận hành thương mại trong năm 2014. Cũng tại tỉnh Ninh Thuận, vào cuối năm 2009, tỉnh này đã kêu gọi đầu tư 2 DA nhà máy điện gió ở xã Lợi Hải, H.Thuận Bắc, với quy mô 50 MW và 60 MW.

Không bán được vì EVN lắc đầu

Đó là tình trạng của DA điện gió duy nhất trên cả nước đã phát điện của Công ty CP năng lượng tái tạo VN (REVN) với 5 tua-bin ở H.Tuy Phong với tổng công suất 7,5 MW. Mặc dù đã hòa vào lưới điện quốc gia nhưng DA này vẫn chưa bán được điện thương phẩm vì Tập đoàn điện lực VN (EVN) không chịu mua do giá quá cao.

Theo ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng VN, đến nay DA này đã hòa vào lưới điện quốc gia với công suất 18 MW. Mặc dù phát ra một sản lượng điện tương đối lớn, song hơn 6 tháng qua kể từ thời điểm phát lên lưới điện quốc gia (2009), giữa bên bán là chủ đầu tư REVN và bên mua EVN vẫn không thể nào thống nhất về giá bán. Lý do, theo ông Ngãi: “Phía REVN lúc đầu chào với giá bán 13 cent/kWh (2.975 đồng/kWh); trong khi EVN bán ra thị trường hiện nay trung bình 6 cent/kWh. Như vậy, nếu chấp nhận mua với giá 13 cent/kWh, EVN sẽ bị lỗ 7 cent/kWh, nên EVN không mua”. Trong lần thương thảo diễn ra vào trung tuần tháng 4 vừa rồi, REVN vẫn giữ nguyên mong muốn bán với giá 13 cent/kWh (trong đó giá bán chính thức là 9 cent/kWh, còn lại 4 cent/kWh Nhà nước trợ giá). Và phía EVN vẫn “lắc đầu”, vì cho rằng giá điện mà chủ đầu tư đưa ra vượt khung giá mua điện hiện hành và vượt thẩm quyền.

Các tua-bin điện gió ở H.Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận

Sản phẩm điện được sản xuất từ năng lượng gió là một trong những nhóm đối tượng được trợ giá từ Quỹ Bảo vệ môi trường VN. Để được hưởng chính sách trợ giá, chủ đầu tư phải có hợp đồng mua bán sản phẩm được ký kết và mức trợ giá được Hội đồng quản lý quỹ quyết định. Song với DA Phong điện I Bình Thuận, một khi chưa có hợp đồng mua bán điện giữa REVN và EVN thì Quỹ Bảo vệ môi trường VN không có căn cứ để trợ giá.

Vì không tìm được tiếng nói chung, Bộ Công thương đã đề nghị Hiệp hội Năng lượng VN và Viện Năng lượng thành lập các tổ công tác thẩm định về giá bán điện đối với DA này để có ý kiến đề xuất giá bán hợp lý... Trao đổi về vấn đề này với Thanh Niên, ông Trần Viết Ngãi cho hay “đến nay hiệp hội cơ bản đã thẩm định xong, và sẽ có báo cáo chi tiết lên Bộ Công thương”. Quan điểm cá nhân ông Ngãi, người từng là Phó tổng giám đốc Tổng công ty điện lực VN (trước đây), thì để hài hòa lợi ích cho các bên, mức giá bán 8 - 9 cent/kWh là có thể chấp nhận được. “Nếu Chính phủ quy định giá bán điện đối với các DA phong điện ở mức như trên thì một số công ty như Công ty phát triển năng lượng-HD sẵn sàng đầu tư xây dựng nhà máy”, ông Ngãi nói thêm.

Khó đủ đường

Theo ông Trần Văn Nhựt - Giám đốc Sở Công thương Bình Thuận, giá mua điện gió là một trong những cái khó nhất hiện nay của các nhà đầu tư. Ở một số nước phát triển mạnh điện gió, nhà nước trợ giá và có thể mua điện từ các nguồn năng lượng sạch đến 12 cent/kWh nhưng người tiêu dùng chỉ phải trả tiền 6 cent. Chính sách về giá điện gió hiện nay của chúng ta chưa ngã ngũ, có phần làm cho các nhà đầu tư chậm triển khai DA của mình. Theo ông, Chính phủ cần sớm có chủ trương về giá mua điện gió để phát huy nguồn năng lượng này.

Ông Đặng Công Chuẩn, Phó tổng giám đốc Công ty CP đầu tư xây dựng Trung Nam, cho biết về cơ chế chính sách, mặc dù có rất nhiều thông tin là sẽ có những cơ chế đặc biệt như ưu đãi đầu tư, cơ chế giá bán điện, cơ chế hỗ trợ tài chính… nhưng tất cả chỉ mới ở hình thức thông tin, chưa có hẳn văn bản quy phạm pháp luật cụ thể hóa để nhà đầu tư yên tâm khi đầu tư. Nhà nước phải cụ thể hóa các chính sách cho việc phát triển nguồn này bằng những động thái cụ thể như: xác định khung giá mua điện, các chính sách ưu đãi về vốn tín dụng, về thuế. "Chúng tôi phải tìm đến các tập đoàn sản xuất lớn trên thế giới để đàm phán về công nghệ, về giá, về hình thức mua bán có chính sách thương mại tốt hơn. Nếu được đầu tư lớn, sẽ chuyển giao công nghệ sản xuất thân trụ về VN để hạ giá thành đầu tư. Vì vậy, rất cần sự hỗ trợ tối đa của các cơ quan chính quyền, cơ quan quản lý nhà nước, tập đoàn điện lực trong quá trình đầu tư" - ông Chuẩn kiến nghị.

Một khó khăn khác đối với nhà đầu tư điện gió, theo ông Chuẩn, là về quy hoạch. Cho đến nay, cả nước chưa có một bản đồ quy hoạch cụ thể cho nguồn năng lượng này. Các tỉnh có tiềm năng thì đang tìm kiếm nguồn vốn tài trợ và đơn vị tư vấn thực hiện cho tỉnh mình nên rất khó khi triển khai các thủ tục pháp lý cho nhà đầu tư. Nhưng rào cản lớn nhất hiện nay đối với các nhà đầu tư, khai thác nguồn năng lượng gió đó là suất đầu tư rất cao, đẩy giá thành sản xuất điện gió cao hơn so với thủy điện và nhiệt điện. Tùy vào công nghệ và địa hình thi công, suất đầu tư cho 1 MW điện gió có giá từ 2 - 2,5 triệu euro. Do vậy, nếu không có chính sách về giá mua điện thì khó có hiệu quả đầu tư.

Đối phó với cát đen

Tỉnh Bình Thuận là địa phương có DA điện gió nhiều nhất cả nước với 12 DA. Tuy nhiên, toàn bộ các DA điện gió hiện nay đều nằm trong diện vướng cát đen, không thể triển khai.

12 DA điện gió được triển khai tại Bình Thuận chiếm diện tích 14.468 ha, trong đó 12.672 ha có cát đen. Nhiều DA nằm gọn trên vùng đất có cát đen. Sau khi làm việc với lãnh đạo tỉnh, Thủ tướng Chính phủ đã có ý kiến: Chỗ nào có cát đen thì tạm ngưng tất cả các DA để phục vụ cho việc điều tra trữ lượng.

Các chi tiết 5 tổ máy sản xuất năng lượng gió cho dự án Nhà máy phong điện tại Bình Thuận do tập đoàn Fuhrlaender AG  CHLB Đức chế tạo được vận chuyển bằng tàu biển về Việt Nam

Mới đây, trong công văn gửi Thủ tướng Chính phủ (Công văn số 3941) Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận Huỳnh Tấn Thành cho biết và kiến nghị: Phần lớn các DA điện gió chồng lấn lên các DA đang khảo sát, điều tra trữ lượng cát đen. Kiến nghị Chính phủ cho phép cùng lúc khảo sát lập DA điện gió với việc thăm dò trữ lượng cát đen trong lòng đất. Cho khai thác trước những nơi đặt trụ tua-bin điện gió, trạm biến áp. Sau khi hoàn tất việc điều tra trữ lượng cát đen, nếu vùng nào có trữ lượng thấp thì không đưa vào quy hoạch khai thác; hoặc nếu có quy hoạch thì quy hoạch dự trữ từ 30-50 năm sau nhằm ưu tiên cho các DA điện gió. Trong công văn này, UBND tỉnh Bình Thuận còn kiến nghị Chính phủ sớm cho xây dựng Luật về năng lượng tái tạo để trình Quốc hội nhằm làm căn cứ pháp lý cho các nơi có DA điện gió dễ thực hiện.

Để nhanh chóng cho DA điện gió của mình được triển khai, nhiều nhà đầu tư đã xin được tự mình khai thác cát đen trên chính mảnh đất DA điện gió của mình. Nếu Chính phủ đồng ý thì mỗi chủ đầu tư điện gió đồng thời cũng là nhà đầu tư thăm dò và khai thác titan. Trong văn bản gửi Bộ Tài nguyên - Môi trường, Chủ tịch UBND tỉnh Huỳnh Tấn Thành kiến nghị nên chấp thuận cho các nhà đầu tư triển khai đồng thời việc lập DA đầu tư điện gió với điều tra đánh giá tiềm năng sa khoáng titan ở những vị trí xây trụ hoặc đặt nhà máy, nhằm đẩy nhanh tiến độ các DA điện gió.

Theo một chuyên gia về điện gió ở Bình Thuận, điều này về nguyên tắc là hợp lý, nhưng nếu công tác quản lý của Nhà nước lỏng lẻo dễ đẫn đến tình trạng nhà đầu tư lạm dụng khai thác cát đen mà “quên” nhiệm vụ chính là làm điện gió. Trước “sức hút” lợi nhuận của khoáng sản titan, rất có thể mỗi đơn vị làm điện gió cũng là một mỏ khai khoáng titan - vị chuyên gia này nói.

Theo Báo Thanh Niên