Theo tính toán của Viện Năng lượng, trong 10 năm
qua, nhu cầu năng lượng của Việt Nam tăng trung bình 10% mỗi năm. Riêng nhu cầu
về điện tăng 14,5 %. Nhằm giảm áp lực
lên các nguồn năng lượng hóa thạch, ngoài việc phát triển các nguồn năng lượng
tái tạo, các nguồn năng lượng mới cũng đang được nghiên cứu và khai thác. Trong
đó sản xuất điện từ rác thải là một trong những giải pháp bắt đầu đem lại hiệu
quả.
Kinh
nghiệm từ thế giới
Tại các nước phát triển, rác thải không còn là nỗi ám ảnh mà trở thành một nguồn năng lượng thay thế. Ở Đan Mạch, những nhà máy sản xuất điện năng và nhiệt năng từ rác được xây dựng trên khắp đất nước. Rác thải không thể tái chế được đưa vào lò đốt để phục vụ cho các nhà máy sản xuất nhiệt điện hoặc lấy nhiệt sưởi ấm cho khu dân cư.
Những nhà máy rác này đã giúp Đan Mạch cung cấp đáng
kể năng lượng sử dụng, qua đó, giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ và khí đốt. Ngoài
ra, nó còn giúp giảm diện tích đất sử dụng bãi rác và lượng khí CO2
phát thải. Trước những hiệu quả đáng kể mà rác mang lại, Đan Mạch thậm chí còn
nhập khẩu rác để sản xuất điện.
Rác được phân loại nghiêm ngặt tại Nhật Bản
Nhật Bản cũng là một quốc gia đi đầu trong công nghệ
biến rác thải thành năng lượng. Người Nhật có câu “ Khi để lẫn lộn, rác vẫn là
rác. Khi phân loại, rác là tài nguyên”. Bởi thế, ở nước này, rác được phân loại
nghiêm ngặt trước khi đưa vào xử lý. Các loại thức ăn thừa, rác nhà bếp được
dùng để sản xuất phân hữu cơ. Rác không thể tái chế, nhưng có thể cháy được đưa
vào làm chất đốt trong các nhà máy sản xuất xi măng hay luyện gang thép. Ngay đến
lượng dầu ăn thu gom được từ rác nhà bếp cũng được các nhà máy chế biến thành
nhiên liệu cho động cơ diesel.
Gian
nan áp dụng công nghệ
Theo thống kê từ Bộ Xây Dựng, năm 2007, Việt Nam có
khoảng 31 triệu tấn rác. Dự kiến đến năm 2020, con số này là 81 triệu tấn và đến
năm 2025 là 110 triệu tấn. Rác là nguồn năng lượng tiềm năng, nhưng trên thực tế,
khoảng 80% rác thải ở nước ta vẫn được xử lý bằng phương pháp chôn lấp hoặc đốt
bỏ ngoài trời. Chỉ khoảng 20% rác thải được xử lý triệt để, đem tái chế hoặc sử
dụng để sản xuất điện.
Biến rác thải thành năng lượng là bài toán còn nhiều
vướng mắc. Trong đó, thu gom và phân loại rác chưa tốt đang là nguyên nhân hàng
đầu cản trở việc sản xuất nguồn năng lượng mới này. Nhiều nơi, đặc biệt là các
vùng vùng nông thôn vẫn còn thiếu các phương tiện thu gom rác thải. Theo thống
kê từ Trung tâm Thông Tin, Tư Vấn và đào tạo Tài nguyên và Môi trường, lượng
rác thải rắn ở nông thôn được thu gom mới chỉ đạt mức từ 20-30%.
Thu gom và phân loại rác ở nước ta vẫn còn lạc hậu
Bên cạnh đó, ý thức phân loại rác của người dân vẫn chưa
cao. Các loại rác tái chế và không tái chế, cháy được và không cháy được, thường
không phân loại. Vì vậy, cách giải quyết phổ biến nhất được nhiều địa phương áp
dụng vẫn là mang đi chôn lấp hoặc đốt.
Trong lượng rác mang đi chôn lấp, có từ 50-70% rác
thải có thể cháy như gỗ, giấy vụn, bìa, vải... Đây là sự lãng phí rất lớn vì vừa
tốn diện tích, gây ô nhiễm môi trường lại không tận dụng được nguồn nhiệt mà lượng
rác này mang lại. Việc tự đốt các bãi rác ngoài trời chưa qua xử lý cũng gây
hao phí nhiệt năng và phát thải các loại khí độc hại với môi trường.
Tại Việt Nam, nhiều nhà máy xử lý rác thải với công
nghệ biến rác thành năng lượng đã và đang được xây dựng và phát triển. Hiện, cả
nước có khoảng 20 nhà máy sản xuất phân composte từ rác thải hữu cơ với công suất
từ vài chục đến 1 ngàn tấn rác mỗi ngày. Mỗi tấn rác đưa vào sản xuất, sẽ cho
ra 600 kg phân hữu cơ, đồng thời phân loại ni lông, kim loại để tái chế, cũng như
thu gom được khí mê tan để sản xuất điện.
Sản xuất phân compost từ rác thải
Tuy nhiên, việc chưa phân loại rác thải cũng đang ảnh
hưởng ít nhiều đến hoạt động của các đơn vị này. Theo Công ty TNHH Xử lý chất
thải rắn Việt Nam, mỗi ngày công ty này xử lý khoảng 3 ngàn tấn rác của TP.
HCM. Công ty này hiện chưa hoạt động hết công suất. Một dây chuyền phân loại
rác tái chế có công suất 500 tấn/ngày vẫn phải nằm “đắp chiếu”. Nguyên nhân là phải
chờ TP. HCM phân loại rác tại nguồn.
Mới đây, công ty Nhật Bản Urenco và Ichikawa đã triển
khai xây dựng nhà máy sản xuất viên RPF (viên nhiên liệu rắn chất lượng cao được
sản xuất từ rác) tại Sóc Sơn, Hà Nội để bán cho các nhà máy đường, xi măng, nhiệt
điện... Dự án dự kiến hoàn thành và đi vào hoạt động vào năm 2014. Dù thừa nhận
Việt Nam có nhiều tiềm năng về sử rác, nhưng các nhà đầu tư Nhật Bản cũng lo ngại,
việc người dân phân loại rác chưa tốt sẽ gây khó khăn cho nhà đầu tư trong việc
lựa chọn dây chuyền sản xuất.
Cần
thêm nhiều chính sách hỗ trợ
Để thu hút và khuyến khích nhiều nhà đầu tư vào các
dự án sản xuất năng lượng từ rác, Chính Phủ cần có nhiều hơn nữa những chính
sách hỗ trợ. Trong đó, có nhiều ưu tiên cho các dự án sản xuất điện từ rác.
Dự kiến trong năm nay, Thủ tướng Chính phủ sẽ ban
hành Quyết định về “Cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện từ chất thải rắn tại
Việt Nam”. Trong đó, dự kiến quy định giá mua bán điện
tại điểm giao nhận đối với các dự án đốt chất thải rắn trực tiếp là 2.160 đồng/kWh
(tương đương hơn 10 USD/kWh). Mức giá này sẽ giúp nhà đầu tư có lãi, bước đầu
khuyến khích được việc phát triển sản xuất điện từ rác tại Việt Nam. Đầu tư sản
xuất điện từ rác thành công sẽ góp phần đảm bảo thực hiện đúng định hướng phát
triển điện tại Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia.
Nhà máy sản xuất điện rác tại Việt Nam
Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Lê Dương
Quang, sản xuất điện từ rác thải là công nghệ khá mới mẻ ở Việt Nam. Ðể kêu gọi
đầu tư, các địa phương cần phối hợp cùng các cơ quan chức năng sớm tháo gỡ những
rào cản, có chính sách ưu đãi, hỗ trợ hợp lý, tạo điều kiện thuận lợi để thu
hút các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực này. Bộ Công Thương sẵn
sàng cùng các bên tìm kiếm giải pháp, xây dựng cơ chế chính sách cụ thể để sớm
có nhà máy xử lý chất thải rắn, đặc biệt là các nhà máy từ rác.
Hải Yến